Köy tavuklarında yumurta üretimini etkileyen faktörler
Bir tavuk sürüsünün yumurta döngüsü genellikle 12 aylık bir aralığı kapsar. Tavukların cinsine ve mevsime bağlı olarak, yaklaşık olarak yaşları 18-22 haftaya ulaştığında yumurta üretimi başlar. Yumurta üretimi hızla yükselir ve 6-8 hafta sonra yaklaşık % 90′ lık bir zirveye ulaşır. Üretim daha sonra yavaş yavaş azalarak 12 ay sonra yaklaşık % 65 azalır.
Yumurta üretimini etkileyen bir çok faktör vardır. Yumurta üretimindeki ani bir düşüşün nedenini ayrıntılı bir şekilde şoruşturmak gerekir. Yumurta üretmi ,yem tüketimi, su alımı, alınan ışık süresi ve yoğunluğu, parazit istilasi, hastalık ve çok sayıda yönetim ve çevresel faktörler gibi faktörlerden etkilenebilir.
Bulaşıcı olmayan nedenler
Tavuklarda yaşlanma
Tavuklar yıllarca yaşayabilir ve bir çok yıl yumurta üretmeye devam edebilir. Bununla birlikte, tavuklarda anlamlı bir şekilde verimliliğin düşmesi 2 veya 3 yılı bulur ve bu tavuktan tavuğa göre büyük ölçüde değişir. İyi katmanlar yaklaşık 50-60 hafta yumurta üretir ve tüy dökümüne girerler. Daha bakımsız ve eski tavuklar daha sık deri değiştirir ve daha az tutarlı olurlar.
Yanlış beslenme
Yumurtalık tavuklar maksimum yumurta üretimini sürdürmek için tamamen dengeli beslenmeleri gerekir. Yetersiz beslenme tavuklarda yumurta üretiminin durmasına sebeb olabilir. Tavukların sürekli ve dengeli bir diyetle beslenmeleri gerekir. Birçok kez beslenmedeki dengesizlikler nedeniyle çok iri veya büyük yumurta tavukların üreme yolunda hasara sebeb olur ve birçok durumda ölümcüldür.
Yem hammaddelerindeki eksiklik
Tuz
Tuz tüketmek için hayvanların doğuştan gelen bir istekleri vardır. Tuz eksikliği artan tüy gagalama ve yumurta üretiminde bir düşüş sağlar.
Hayvan yemleri genellikle en çok sodyum klorür formunda tuz ilave edilmektedir. İyot nadiren ayrı bir bileşen olarak ilave edilir. Bunun yerine iyotlu tuz rutin olarak kullanılır. İyot kobalt tuz genellikle geviş getiren hayvanların yemlerinde kullanılır ve kümes hayvanları için herhangi bir sorun olmadan kullanılabilir. Bu tip tuz genellikle mavidir.
Sodyum vücut sıvı hacmi, kan ph ve uygun ozmotik ilişkileri sürdürmek için önemli rol oynayan bir besin öğesidir. Sürekli düşük tuz alımı iştah kaybına sebeb olabilir. Sodyum eksikliği protein ve enerji kullanımını etkiler ve üreme performansını etkileyebilir.
Klor aynı zamanda bir besin öğesidir. Hidrojen klorür sindirim için önemlidir. Klor, aynı zamanda vücut sıvılarında ozmatik dengenin muhafazası için önemli bir rol oynar. Klor yoksunluğu tavuklarda gürültüye duyarlılığın artmasına ve tedirginliğe sebeb olur.
Kalsiyum
Yumurta kabuğu kalsiyum karbonattan oluşur. Kalsiyum ihtiyacı büyüme dönemindeki ihtiyaçlarına nazaran yumurta döneminde dört kat artış gösterir. Yetersiz kalsiyum tüketimi azalmış yumurta üretimi ve düşük yumurta kabuğu kalitesine neden olur.
Kalsiyum kireçtaşı veya istiridye kabuğundan temin edilebilir. Partikül büyüklüğü kalsiyum kullanabilirliğini etkiler. Genellikle partikül boyutu daha büyük parçacıklar üst sindirim sisteminde muhafaza edilicektir. Bu büyük parçacıklardaki kalsiyum kaynağı yavaş salınır ve bu özellikle yumurta döneminde kabuk oluşumu sürekliliği için önemli olabileceği anlamına gelir.
Periyodik olarak, dolomitik kireçtaşı yem sanayinde sunulmaktadır. Ancak, dolomitik kireçtaşı kanatlı yemlerinde asla kullanılmamalıdır.
D vitamini
D vitamini, normal kalsiyum emilimi ve kullanımı için gereklidir. Yetersiz D vitamini seviyelerinde beslenir ise, uyarılan kalsiyum eksikliği çabuk sonuçlanır ve yumurta üretimi azalır.
Protein
Protein ve proteini oluşturan amino asitlere ihtiyaçları vardır. Tavuklar metobolik ihtiyaçlarıni karşılamak için proteinlerin bir kısmını sentez edemez veya yeterince hızlı sentez edemez. Bu nedenle amino asitlerin yemde bulunması gerekir. Tavukların 22 çeşit aminoasite ihtayacı vardır. Aminoasit gereksinimleri yaşa, büyüklüğe,tip ve cinse göre değişir. Metionin genellikle yem rasyonlarında eksik bulunan aminoasittir. Piliçler yumurta üretimine başladıklarında protein, vitamin ve mineral ihtiyaçları artmaktadır. Yemdeki protein ve aminoasit ihtiyaçları karşılanmazsa yumurta ve kuluçka verimi azalır.
Yağ
Yemlerdeki yağlar, yağda eriyen vitaminlerin(A, D, E, K) taşınmasına yardımcı olur ve yağdaki bazı vitaminlerin emilimi için gereklidir.
Zehirlenmeler
Tuz
Tavukların tuz ihtiyacı göreceli olarak düşük olmasına rağmen, aşırı miktarı yüksek derecede toksittir ve yumurta verimini azaltır. Yumurta tavukları için gerekli tuz miktarı ve toksit seviyeleri arasında hassas bir denge gerektirir.
Aşırı tuz alımı ıslak pislik oluşmasına sebeb olur. Balık unu, mısır gluteni, et, peynir altı suyu ve ayçiçeği küspesi gibi böyle çeşitli yem maddeleri yüksek seviyeden sodyum içerirler. Bu tür katkı maddeleri kullanıldığında, dietmust tamamlayıcı tuz düzeyi indirgenebilir.
Fosfor
Fosfor ve kalsiyum besin rolü için yakından ilişkilidir. Hem kemik bileşenleridir. Fazla fosfor oranı kalsiyum emilini azaltır. Kalsiyum ve fosfor oranı dengeli olmalıdır.
D vitamini
Aşırı D vitamini tüketimi yumurta verimini azaltabilir.
Mikotoksinler
Yemlik ve suluklar, yumurta üretimini ve genel sağlığını olumsuz etkileyen mikotoksinler üretebilir. Mitoksinle kirlenmiş besinlerle beslenen tavuklarda D ve K vitamini yetrsizliği görülebilir. Bazı mikotoksinlerin yumurta verimini düşüren hormon etkileri vardir. Örneğin mısır kaplarında üreyen alfatoksin olan Aspergillus flavus kapta ve depolama alınında mısırı bozar. Alfatoksin sadece ultraviyole ışık altında tespit edilebilir. Mısır ve diğer tahıllarla ilgili olarak 300 adetten fazla mikotoksin tespit edilmistir.
Botülizm
Botülizm bakteriler tarafından üretilen bir nörotoksin tüketiminden kaynaklanan bir akut zehirlenmedir. Bozulan yem veya çürüyen organik maddeleri tüketmekten oluşur. Havuzlar ve durgun su kaynakları genellikle bu toksinleri içeren alanlardır.
Diğer toksinler
Çok sayıda bitki, bitki kısımları ya da tohum tavuklar tarafından tüketilmeleri halinde değişen derecelerde toksittir. Üretim, çıkış gücü ve yaşama gücü azalabilir. Örnek olarak antifiriz içeren pestisitler, herbisitler, dezenfektanlar, gübre, ilaç, antibiyotik ve diğer kimyasallar, itüzümü, kahve, pamuk tohumu, nohut vb.
Anti koksidiyaller
Antikoksidiyaller (Koksiyoz önlemek icin) yaygın olarak piliç, damızlık, etçi tavuk yemlerinde kullanılmaktadır. Antikoksidiyaller ticari yumurta tavuğu için notgiven edilir.
Nicarbazin, üreme performansını düşürür. Aynı zamanda yumurta kalitesi ve kuluçka randımanını olumsuz etkiler.
Monensin, yumurta üretimi üzerinde olumsuz etkisi vardır.
Yönetim hataları
Yem
Tavuklar için besin gereksinimlerini karşılayan tam bir yem olduğundan emin olun. İki hafta ve daha uzun süre çiftlikte saklanan yemler küflü olabilir. Vitamin gücü uzun süre depolamada azalır.
Su
Su genellikle hafife alınır. Su toplam vücut ağırlığı nın % 70 temsil eder . Suya erişimin çok önemlidir birkaç saat boyunca su eksikliği yumurta veriminde düşüşe neden olur. Gerekli olan su miktarı çevresel sıcaklık, bağıl nem, yem bileşimi ve yumurta üretim hızına bağlıdır. Tavukların yedikleri yem miktarının 2 katı kadar suya ihtiyaçları olduğu kabul edilmiştir, ancak su alımı özellikle sıcak havalarda değişir.
Yetersiz gündüz uzunluğu
Tavuklar yumurta üretimini sürdürebilmeleri için 14 saat gün uzunluğu gerekir. Işık yoğunluğu bir kişinin tavuk düzeyinde gazete kağıdı okumasına izin verececek kadar yeterli olmalıdır.
Yüksek kümes sıcaklığı
Yüksek çevre sıcaklığı kümes hayvanlarında ciddi sorunlar oluşturmaktadır. Yem tüketimi, yumurta verimi, yumurta büyüklüğü, kuluçka olumsuz etkilenir.
Ekoparazitler
Mite,bit, pire hayvanların dışında beslenen organizmalardır.
Mite(Ornithonyssus slyviarum) en yaygın kanatlı akarlarıdır.
Kanatlı biti yumurta ürrtimimi % 20 düşüşe sebeb olabilir, ağır istilalarda yumurta üretimini % 10 ‘a kadar düşebilir.
Pireler, yüz ve kafada tahrişe neden olur ve bazılarında körlüğe neden olabilir.
Endoparazitler
Konak hayvanların içinde yaşayan ve beslenen parazittir.
Nematodlar(yuvarlak solucan) uzun, silindirik ve bölünmemiş endoparazit. Genelikle tavukların gastrointestinal sisteminde belirli alanlarda bulunur.
Tenyalar (sestodlar), beyaz veya sarımsı şerit benzeri kurtlar. Tavukların bağırsak duvarlarına tutunur.
Kümes hastalıkları
Tavuk çiçeği
Tavuk çiçeği ile tavuklar büyümenin yavaşlaması, yem dönüşüm oranında azalma ve yumurta üretiminde keskin düşüş olmasına sebeb olur.
Koksiyoz(kanlı ishal)
Kanatlılarda enterit ve ishal ile karakterize bir protozoon hastalığıdır. Tavuk ve diğer kümes hayvanları yetiştirilen her yerde bu hastalığa rastlabilir. Genel olarak bir veya daha belirti gösterebilir ; kanlı ishal, düşkünlük, zayıflama,ishal, yumurta veriminde ve yem tüketiminde düşüş e neden olur. Tedavide yemlerine veya sularına kanlı ishal ilacı ilave etmek en yaygın yöntemdir.
Enfeksiyoz bronşit,
Enfeksiyoz bronşit son derece bulaşıcı bir solunum yolu hastalığıdır. Her yaştan tavuk bu hastalığa karşı duyarlıdır. Yumurtalık tavuklarda hapşırma, öksürme, nefes almada güçlük gibi solunum belirteleri ve yumurta üretiminde azalmayla karakterizedir. Yumurta kaliteside olumsuz etkilenmektedir. Yumurta kabuk kalitesi ve yumurta veriminde düzensizlikler bir salgının ardından uzun sürebilir. Enfeksiyoz bronşit hastalığının herhangi bir tedavisi bulunmamaktadır. Sadece sürüler düzenli olarak aşılanması gerekmektedir.
New castle hastalığı
New castle hastalığına bir virüs neden olur. Hastalık sürünün içinde aniden başlayıp hızlı bir şekilde yayılır. Yetişkin yumurta tavuklarında klinik belirtiler; depresyon, iştahsızlık, su tüketiminde azalma ve yumurta veriminde ani düşüşe sebeb olur. Yumurta üretimi sıfıra düşebilir. New castle hastalığı için bir tedavi yoktur. Antibiyotikler sadece sekonder bakteriyel enfeksiyonları önlejek için 3-5 gün verilebilir. Tavuk ve hindilere aşılama ile bağışıklık kazandırılabilir.
Kuş gribi
Kuş gribi kanatlı hayvanların solunum, sindirim ve sinir sistemini etkileyen viral bir hastalıktır. Kuş gribi için herhangi bir tedavi bulunmamaktadır. Yumurta üretiminde azalma hastalığın şiddetine göre değişebilir.
Avian encephalomyelitis
AE, özellikle genç tavukları etkileyen viral bir hastalıktır. Özellikle baş ve boyun bölgesinde titreme ve koordinasyon bozukluğu ile karakterizedir. Yumurta verimi ve kuluçka randımanını olumsuz etkiler. Herhangi bir etkili tedavisi yoktur.
Mycoplasma (crd)
CRD (kronik solunum yolu hastalığı), gözlerde ve burunda akıntı, öksürme, aksırık, yem tüketiminde ve yumurta üretiminde düşüş gibi belirtileri vardır. İyi bakılan sürülerde ölüm oranı azdır. Birçok genel antibiyotik bu hastlalıkta kullanılabilir. Tedavi kesildiğinde tekrar nükseder. Tylosin ve tetrasiklin tedavide yaygın olarak kullanılmaktadır. Enjekte antibiyotikler tedavide daha etkili olabilir. Canlı ve inaktif aşılar yaygın olarak hastalığın olumsuz etkilerini azaltmak için kullanılır.
Kolera
Kanatlı kolerası bulaşıcı bakteriyel bir hastalıktır. Sürüde ani ölümler meydana gelebilir. Yumurtlayan tavuklar follukta ölü bulunabilir. Hasta tavuklarda sulu gözler, akıntılı burun, beyaz veya yeşilimsi sümüksü ishal, hastalık kronikleştikçe irin sinüslerde birikmesi sonucu göz altlarında şişme, yumurta veriminde azalma, bacak ve ayaklarda şişme meydana gelir. Tavular sülfa grubu antibiyotiklerle tedavi edilebilir.
Kolera hastalığın görüldüğünü bölgelerde aşılama tavsiye edilir.
Bulaşıcı nezle (coryza)
Bulaşıcı nezle tavukların bir solunum yolu hastalığıdır. Ortak klinik bulgular; yüz ve sakallarda şişlik, burun deliklerinde kokulu akıntı, nefes almada zorluk vb. sayılabilir. Yem ve su tüketiminde azalma yanı sıra yumurta üretiminde düşüş meydana gelir.
Sulfadimetoksin tedavide tercih edilen yöntemdir. Sulfadimetoksin başarısız olursa eritromisin tedavide alternatif olarak kullanılabilir.
Diğer sorunlar
Yumurta yiyen tavuklar,
Aşırı yumurta kırılması,
Folluk yerine gizli bir yere yumurtlama,
Yumurta yiyen yılan,
Özet
Köy tavuklarında yumurta verimini olumsuz etkileyen birçok faktör vardir. Yumurta üretiminden bir düşüş meydana gelirse aşağıdaki soruları cevaplayarak nedeni araştırılmalıdır. Ayrıca veterinere danışın.
Tavuklar kaç yaşında ?
Günlük tüketilen yem miktarı ?
Yem tüketim seviyesi son zamanlarda değişti mi?
Yem türünde değişiklik oldu mu ?
Yem küflü mü ?
Günlük ışık miktarı nedir? Işık miktarı değiştimi?
Işık kaynağı nedir?
Kümeslerin durumu nedir?
Tavuklar için yeterli temiz su varmı?
Tavukların durumu nedir?
Tavuklar ne kadar aktifler?
Yumurta kabuk kalitesi nasıl?
Yumurta içi kalitesi ?
Hastalık belirtileri var mı ?
Tavuklar kalabalık mı ?
Herhangi bir parazit işareti var mı?
Tavukların farklı bitkilere erişimi var mı?
Herhangi bir böcek ilacı veya herbisit alanda kullanıldı mı?
